12 Şubat 2008 Salı

Büyülü çizgi masalların efendisi Hayao Miyazaki

宮崎駿
Bir Türkün Miyazaki'yi hemen hatırlaması için söylenmesi gereken ad: Heidi. Bütün dünya televizyonlarında oynayan çizgi dizi dağlar kızı Heidi, Johanna Spyri'nin aynı adlı çocuk romanından uyarlanmış dikkat çekici bir dizi filmdi ve Türkiye'de gösterilmişti. (Orijinal adı: アルプスの少女ハイジ, Arupusu no shōjo Haiji, Alplerin kızı Heidi 1974) Senaryosunu Isao Takahata'nın çektiği film Miyazaki'nin ilk büyük başarısı sayılabilir.


Sekizinci sanat çizgi roman Türkiye'de Uykusuz, Penguen, LeMan gibi dergiler (ve en son 2008 Şubat'ında yeniden yayımlanmaya başlanan Doğan Kardeş) tarafından temsil edilirken -ki tirajları, deyme Türk gazetelerine taş çıkartmaktadır- Japon çizgi romanı, başlıbaşına bir fenomendir. Metroda birkaç dakikada okunan (ve birkaç günde çizilen) kalın Manga çizgi romanları, artık dünyanın her yerinde ilgi gören tamamen Japonya'ya özgü bir formattır. Hayao Miyazaki, sadece çizgi film alanında tanındığı dönemlerden başlayarak, Manga'nın iki boyutlu -ama renkli- versiyonunu esas almıştır. (Gerçi O'nun hakkında kesin yargılar içeren böyle kısa yazılar yazmak dikkat edilmesi gereken bir şeydir. Çünkü bundan birkaç yıl önce kendisiyle yapılan bir röportajda, hakkında kitaplar yazanları alenen dövmek istediğini, çünkü yazanlardan hiç birinin ya O'nu tanımadığını ya da yazılanları beğenmediğini söylüyordu.

Kariyerine 1963'te çizer olarak başlayan 1941 doğumlu Hayao Miyazaki'inin Türkiye'de de tanınan dört önemli çizgi filmi, İstanbul-Beyoğlu'nda Alkazar Sinemasında ve başka program sinemalarında gösterildi. Bunlar, 'Prenses Monohoke' (もののけ姫,, Mononoke Hime 1997), 'Gökteki Kale' (天空の城ラピュ, Tenku no Shiro Rapyuta 1986), 'Küçük Cadı Kiki' (魔女の宅急便, Majo no Takkyubin 1989) ve 'Komşum Totoro' (となりのトトロ, Tonari no Totoro 1988), 'Rüzgarlı Vadi' (風の谷のナウシカ, Kaze no Tani noNaushika 1984) idi. Ama en ilginç filmi, 2004'te çevirdiği, 'Yürüyen Şato'dur. (ハウルの動く城 , Hauru no Ugoku Shiro / Howl's Mowing Castle )

Bu filmlerinin DVD'leri Türkiye'de (Türkçe) bulmak mümkün. 2008 yazında gösterime girecek son filmi 'Gake no ue no Ponyo'nun da ('Ponyo uçurumun kenarında' 崖の上のポニョ) Türkiye'de gösterileceğini umuyoruz. Çizgi film ve çizgi romanla barışık olmayanlar için Miyazaki'nin filmleri, çocuklar için yapılmış gibi görünür ama, bence özellikle "çizgi film çocuk içindir" diye düşünen yetişkinlere tavsiye edilmelidirler! Belçika-Fransız ekolünün yetişkin çizgi romanları gibi elitist değildir, cinsellik ve (çocuklara zararlı cinsten) şiddet içermez. İtalyanların (Milo Manara'da ve Hugo Pratt'da somutlaşan) Fellini-vari siyah-beyaz mükemmel çizimleri ve Batı'ya özgü psikolojik tırlatmalara Miyazaki'de rastlanmaz. Onun tipleri, tek ayak üstünde zıplayarak gezen ve cansız görünen -ama bir bilgeden daha canlı ve akıllı- korkuluklardır, veya hınzır kedilerdir, sevimli minik cadılardır, dağlarda-bayırlarda dolaşan dev şatolardır.

Miyazaki'nin 2001'de vizyona giren filmi 'Chiro'nun Büyülü ülkeye Yolculuğu' (千と千尋の神隠し, Sen to Chihiro no Kamikakushi) Japonya'da hasılat rekorları kırdı. Büyük usta Hayao Miyazaki, 2002'de Berlin'de Altın Ayı, 2003'te de Oskar ödülü aldı. Son dönemde çevre konusunu ve insanın çevre ile uyum içinde yaşaması gerektiği fikrini işledi.

Miyazaki, Pixar stüdyolarından çıkma 'Ratatouille' (Ratatuy) gibi tam anlamıyla mükemmel üç boyutlu tipler çizmez. Onun tipleri iki boyutludur ama Amerikan çizgi filmlerinin sığ karakterlerine en az beş basarlar. Evine televizyon ve internet sokmayan Miyazaki, çevre bilincine ve eski Japon kültürü ile akrabalığına özellikle önem veren bir sanatçı. Kendi tecrübemizden yola çıkarak: Televizyonsuz/internetsiz her eve en az bir Miyazaki önerilir.